Showcase
Impact van controlestrategieën bij grote ziekte-uitbraken voorspellen
Virologen waarschuwen er al een tijd voor: de risico’s op uitbraken van ziektes die van dieren overgaan op mensen (zoönoses), nemen toe. Beleidsmakers zoeken de beste controlestrategieën om zulke uitbraken tegen te gaan. De scenario’s die sociale wetenschappers van Wageningen University & Research schetsen kunnen daarbij helpen.
De wereldbevolking groeit en mensen leven steeds dichter op dieren. ‘De overheid kan verschillende controlestrategieën inzetten om ziekte-uitbraken van bijvoorbeeld Q-koorts of de vogelgriep te voorkomen. Denk aan het wekelijks testen van alle dieren. Dan heb je een infectie snel te pakken. Maar dat kost enorm veel geld’, zegt hoogleraar Bedrijfseconomie Henk Hogeveen. ‘Veehouders zullen ook niet aan alle maatregelen willen meewerken, zeker niet als de vorige uitbraak bijvoorbeeld alweer tien jaar geleden was.’
Veterinair epidemioloog Michel Counotte vult aan: ‘Beleidsmakers willen natuurlijk de beste controlestrategieën kiezen om een ziekte-uitbraak tegen te gaan. Daarom schetsen wij met hulp van computermodellen wat de impact van verschillende maatregelen is op de maatschappij. Dan gaat het natuurlijk over de impact op de gezondheid van mensen en dieren. Maar daarnaast ook over sociaal-economische factoren.’
Beleidsmakers willen de beste controlestrategieën kiezen om een ziekte-uitbraak tegen te gaan. Wij schetsen met computermodellen wat de impact van die verschillende maatregelen is op de maatschappij.
Testcase: vogelgriep
Als testcase nemen de sociale wetenschappers de vogelgriep. Via trekvogels komt het virus ook terecht bij varkens die buiten rondscharrelen op een biologische boerderij. De varkens lijken een mengvat waarin het virus verandert en heel af en toe kan dat leiden tot risico’s voor de mens. Meestal verloopt de vogelgriep bij de mens mild, maar soms overlijden mensen aan de ziekte.
Hogeveen: ‘De vogelgriep is een interessante testcase: mensen hebben sympathie voor veehouders die varkens lekker buiten laten rondscharrelen. Maar deze vrije-uitloop varkens vormen wel een groter risico dan soortgenoten die nooit buiten komen: ze kunnen een infectie oplopen en de ziekte aan mensen overdragen. Wat vinden we als maatschappij acceptabel als de vogelgriep uitbreekt: een ophokplicht? Het ruimen van dieren? Met dat soort dilemma’s gaan wij aan de slag.’
De onderzoekers doen dat met hulp van nieuwe computermodellen die worden gemaakt door modelleurs binnen het programma ERRAZE@WUR. In de modellen worden bekende data ingevoerd, zoals de locatie en omvang van veehouderijbedrijven en hoe ze met elkaar in verbinding staan.
Hogeveen: ‘We voegen vervolgens ook data toe over de impact van maatregelen op veehouders, omwonenden of bijvoorbeeld bewoners en medewerkers van een zorgboerderij. Die data verzamelen we in de praktijk. Via interviews met veehouders brengen we bijvoorbeeld in kaart wat de impact is als alle dieren worden geruimd: niet alleen financieel maar ook emotioneel. En hoe is het voor bewoners van een zorgboerderij als de dieren waar zij voor zorgen, moeten worden opgehokt?’
We berekenen voor verschillende controlestrategieën wat de epidemiologische en gezondheidseffecten zijn bij een uitbraak. Dat combineren we vervolgens met de economische en de sociale aspecten.
Succesvol bestrijden van een grote ziekte-uitbraak
Counotte: ‘Met behulp van het model berekenen we voor verschillende controlestrategieën zoals niet ingrijpen, preventief vaccineren, dieren ruimen of een transportverbod wat de epidemiologische en gezondheidseffecten zijn bij een uitbraak. We combineren dat met de economische en de sociale aspecten. Denk aan het inkomstenverlies van veehouders en het vertrouwen in de samenleving. Willen mensen bijvoorbeeld nog wel een stukje vlees eten van een varken dat mogelijk een ziekte bij zich draagt of preventief is gevaccineerd?’
Communicatie is een belangrijk aspect binnen het model, en bij de toepassing ervan. Hogeveen: ‘Leidt een goede communicatie vanuit de overheid tot een grotere bereidheid van veehouders om aan maatregelen mee te werken waardoor minder mensen ziek worden? Dat gaan we meenemen in de modellen.’
Uiteindelijk krijgen de onderzoekers zo een goed beeld van de effecten van verschillende controlestrategieën op de maatschappij als geheel. Counotte: ‘Straks hebben we een rij computermodellen paraat staan waarmee we vragen van beleidsmakers over controlestrategieën kunnen beantwoorden. Op deze manier kunnen we helpen om een grote uitbraak, zoals de huidige coronapandemie, succesvol te bestrijden.’